کدوی تخمه کاغذی (معروف به کدوی طبی)

اعجاز گیاهان دارویی از روزگاران کهن در میان بشر مورد توجه بسیار بوده است و انسان در طول تاریخ موفق به کشف آثار معجزه آسای گیاهان دارویی در درمان بیماری های مختلف شده است. لیکن اثرات سریع داروهای شیمیایی باعث شد تا در یک دوره، تجربیات حاصل از داروهای گیاهی به بوته فراموشی سپرده شود. امروزه، با مشخص شدن عوارض جانبی داروهای شیمیایی و بعضاً مقاومت عوامل بیماری زا، استفاده از گیاهان دارویی به ویژه به صورت محصولات دارویی و مکمل های غذایی، با مقدار ماده موثره مشخص و قابل کنترل و عاری از آلودگی های قارچی و میکروبی رواج یافته و نگرش جدیدی نسبت به این ذخایر طبیعی در سر تا سر جهان شکل گرفته است. 
در این میان گیاه دارویی کدوی طبی (یا کدوی تخمه کاغذی) از جایگاه خاصی برخوردار است. 

تاریخچه گیاه کدوی تنبل
کدوی تخمه کاغذی یک واریته خاصی از کدوی تنبل است. منشاً اصلی کدوی تنبل مناطق گرمسیر قاره آمریکا (مکزیک و گواتمالا) گزارش شده است. کدوی تنبل بیش از هزار سال است که توسط اقوام ازتک، مایا و اینکا کشت میگردیده و از دیر باز تخمه آن به دلیل خاصیت مدر بودن، مورد استفاده قرار می گرفته است. 
پس از کشف قاره آمریکا، استعمارگران نیز آنرا همراه با شیر، آب و عسل برای دفع کرم مصرف می نمودند و تدریجاً این گیاه به اروپا آورده شد و مورد توجه قرار گرفت.

کدوی تخمه کاغذی در دنیای امروز
واریته ای از این کدوی تنبل، به نام استیریاکا (styriaca) معروف است که حاوی بیشترین میزان ماده موثره میباشد. محققان معتقدند که این واریته در حدود یک قرن پیش بر اثر یک جهش ژنتیکی اتفاقی در روستایی به همین نام در اتریش بوجود آمده است. هم اکنون این روستا در اتریش قطب تولید روغن تخمه کدو با روش های دستی شده و یکی از جاذبه های جهانگردی آن کشور به حساب می آید.
خوشبختانه امروزه این واریته که بذر آن برای اولین بار توسط زنده یاد مرحوم پروفسور امیدبیگی به کشور ما آورده شد، در مناطق مختلفی کشت می شود و محصولات تولید شده از این گیاه در کشور از کیفیت بسیار خوبی برخوردارند. لازم به ذکر است این واریته صرفاً برای مصارف دارویی کشت می شود و میوه آن تلخ مزه بوده و برای انسان قابل مصرف نیست. 
تخمه این واریته بدون پوست بوده و حاوی میزان بالایی از مواد موثره دارویی از جمله استروئیدها، استرول های گیاهی، اسیدهای چرب (از قبیل اسید لینولئیک و اسید آلفا لینولئیک) و ویتامین ها به ویژه ویتامین E میباشد. 
استرول ها که زیر مجموعه استروئیدها محسوب می شوند معمولاً در مقادیر بسیار کم در برخی گیاهان (مانند غلات، روغن های گیاهی، سبزیجات، مغز دانه ها و میوه ها) یافت می شوند و از طریق تغذیه عادی، به مقدار بسیار کم (بطور متوسط حدود 400 میلی گرم در روز) به بدن میرسند. این مواد برای کارکرد سلول ها حیاتی بوده و عامل تولید بسیاری از ویتامین ها و هورمون های استروئیدی میباشند.

خواص دارویی اصلی روغن کدوی طبی
روغن دانه کدوی طبی باید از طریق پرس سرد تولید شود تا ویتامین ها و سایر مواد موثره آن آسیب نبیند و این روغن ترجیحاً در یخچال و دور از نور و هوا نگهداری می گردد. اصلی ترین خواص دارویی این روغن عبارت است از :

پیشگیری و درمان ورم خوش خیم پروستات 
امروزه با پیشرفت علم داروسازی و شناخت بیشتر اثرات درمانی این گیاه، از این روغن عمدتاً برای ساخت دارو جهت درمان ورم خوش خیم پروستات در مراحل اولیه و ثانویه استفاده می گردد. هر چند ورم پروستات با افزایش سن امری طبیعی محسوب می شود و معمولاً در آقایان بالای 50 سال سن میتواند مشکل ساز شود ولی لازم به تاکید است که در صورت بروز هر گونه مشکل پروستات، لزوماً باید به پزشک مراجعه شود چون ممکن است این مشکل منشاء سرطانی داشته باشد. البته در صورت اطمینان از خوش خیم بودن آن، بدون شک مصرف این روغن باعث کاهش پیری پروستات می شود. در کشور ما نیز محصولات دارویی متنوعی برای درمان ورم خوش خیم پروستات از این روغن تولید شده و در داروخانه ها عرضه می شود. 
ولی لازم به تاکید است که روغن کدوی طبی بر خلاف بسیاری از داروهای شیمیایی ورم پروستات، نه تنها میل جنسی را کاهش نمی دهد، بلکه به دلیل وجود استرول های گیاهی و تاثیر آن بر روی ساخت هورمون های استروئیدی، میتواند افزایش میل جنسی را نیز به همراه داشته باشد. 

کاهش LDL
یکی دیگر از خواص استرول های گیاهی، از شباهت ساختار بیوشیمیایی آنها با کلسترول (که خود نیز از خانواده استرول هاست) ناشی می شود. 
استرول های گیاهی در روده انسان، به میزان کمی قابل جذب است. به دلیل ساختار مشابه با کلسترول، استرول های گیاهی موجود در روغن تخمه کدو خود را روی مولکول هایی که وظیفه حمل کلسترول به داخل روده را دارند مستقر مینمایند و به همین دلیل، رقابت بین استرول های گیاهی و کلسترول، باعث کاهش جذب کلسترول شده و بدین ترتیب کلسترول جذب نشده از روده دفع می گردد. پس مصرف روغن تخمه کدو یکی از راههای مناسب مبارزه با LDL (یا همان کلسترول بد) در خون محسوب می شود. تا جایی که تحقیقات نشان داده اند معمولاً بعد از 3 تا 4 هفته مصرف این روغن میتوان شاهد کاهش میزان LDL تا 10 درصد بود. البته برای این منظور بهتر است این روغن در هنگام غذا (ناهار یا شام) میل گردد. 

با کلیک بر روی عکس به سایت خرید بروید


یافته های ارزشمند خواص مفید استرولهای گیاهی موجب گردید تا در 11 جولای 2008، آژانس امنیت غذایی اروپا موسوم به EFSA، رسماً اجازه درج برچسب "مفید برای سلامتی" بر روی محصولات حاوی استرول های گیاهی (از جمله روغن تخمه کدو) را صادر نماید. چرا که " ارتباط علت و معلول بین استفاده از استرول های گیاهی و کاهش LDL (کلسترول بد) به اثبات رسیده" و از اینرو مصرف این مواد برای سلامتی انسان کاملاً مفید میباشند. 
سایر خواص روغن کدو
از دیگر خواص مصرف خوراکی روغن تخمه کدو، میتوان به آثار مربوط به تقویت مو و حتی درمان طاسی اشاره کرد. 
همچنین مصرف روغن تخمه کدوی طبی به دلیل دارا بودن اسیدهای چرب اصلی (اسیدهای چربی که بدن ما قادر به تولید آنها نیست و الزاماً باید از طریق تغذیه تامین شود) شامل اسیدهای چرب غیر اشباع نظیر امگا 6 و امگا 9 و نیز دارا بودن عناصری چون "روی"، "آهن" و ویتامین هایی چون E، B و C، برای زنان باردار و یا زنان شیرده بسیار توصیه می شود . چرا که نیاز انرژی در این دوران افزایش می یابد و این روغن یکی از عوامل مفید تامین آن محسوب می شود. 

نتایج تحقیقات جدید، وجود ارتباط مستقیم میان افزایش اختلالات رفتاری و سطح پایین امگا 3 و 6 را در خون کودکان نشان داده است. از اینرو استفاده از این روغن میتواند در کودکان، موجب کاهش پرخاشگری گردد. 
در کشورهای اروپایی به ویژه اتریش، فرانسه، آلمان، مجارستان و سوئیس داروهایی از روغن کدو برای رفع ناراحتی های مربوط به دفع ادرار نزد آقایان (بویژه بیدار شدن در شب به دلیل تکرر ادرار) تولید می گردد. 
همچنین خواص روغن تخمه کدو برای پیشگیری از پوسیدگی دندان (به خصوص برای بانوان باردار و کودکان)، تقویت سیستم ایمنی،
آرامش اعصاب، ترمیم زخم های پوستی و زخم دستگاه گوارش، تنظیم کار روده، دفع کرم به خصوص کرم اسکاریس (در صورت مصرف خود تخم کدو)، به عنوان شیرافزا و برای بهبود ورم مثانه (بویژه برای بانوان) در منابع متعدد ذکر شده است. 

مصرف روغن کدو در فراورده های بهداشتی
روغن کدوی طبی بدلیل دارا بودن ویتامین ها و آنتی اکسیدان های مفید برای پوست، در کرم های ضد پیری پوست (Anti aging) کاربرد دارد. 

مصرف روغن کدو در آشپزخانه
در کشورهای اتریش و آلمان، روغن تخمه کدو برای استفاده روی سالاد و انواع سسها و یا روی سوپ سبزی، همراه با سیب زمینی پخته، سبزیجات پخته و یا همراه با ماهی مصرف می گردد. 

طعم روغن تخمه کدو مشابه تخمه کدو و رنگ آن سبز شفاف تا قهوه ای است. البته لازم به ذکر است که این روغن برای پخت و پز مناسب نیست و مصرف آن باید حتماً بصورت خام انجام پذیرد.